Ngày 17-6, tại TP.HCM, Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, Trung tâm Nghiên cứu Kinh doanh và Hỗ trợ Doanh nghiệp (BSA) phối hợp cùng Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM tổ chức hội thảo chuyên đề “Tìm hiểu vấn đề chuyển đổi lên doanh nghiệp và thay đổi về thuế khoán: Các quy định pháp lý và chính sách hỗ trợ”.
Hội thảo nhằm giải đáp những lo ngại của cộng đồng hộ kinh doanh trước loạt thay đổi về hóa đơn điện tử, bảo hiểm xã hội bắt buộc và đặc biệt là việc bãi bỏ thuế khoán từ năm 2026.
Không bắt buộc tất cả hộ kinh doanh phải chuyển đổi lên doanh nghiệp
Bà Nguyễn Cẩm Chi, Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững của MCG Management Consulting cho biết, nhiều hộ kinh doanh thường lo sợ mỗi khi có sự thay đổi chính sách do thiếu thông tin.
Tuy nhiên, có thể thấy một “làn gió mới” từ Nghị quyết 68-NQ/TW với nỗ lực thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân và minh bạch hóa thông tin về thuế.
“Tôi gặp nhiều tiểu thương vẫn còn thói quen cho tiền vào túi ni lông, cuối ngày lấy ra đếm, thì liệu có thể ‘lên’ công ty được không? Ngược lại, có những hộ kinh doanh doanh thu 6-8 tỉ đồng/năm nhưng không nhận ra rằng nếu không chuyển đổi, họ đang bỏ lỡ nhiều cơ hội nhận ưu đãi, xuất khẩu…
Bản thân tôi làm tư vấn, đã gặp nhiều trường hợp nhà đầu tư rất thích một ngành nghề nào đó, nhưng vì đó là hộ kinh doanh cá thể nên họ không thể rót vốn đầu tư. Mỗi người cần tự hỏi mình muốn gì trong 3-5 năm tới để lựa chọn mô hình phù hợp”- bà Chi bày tỏ.
Theo bà Chi, nếu một hộ kinh doanh quy mô nhỏ, hàng hóa không có hóa đơn chứng từ, sổ sách kế toán… sẽ gặp nhiều rủi ro khi bị hậu kiểm. Tốt nhất là nên tìm con đường đi đúng ngay từ đầu để để giảm rủi ro bị hậu kiểm và có thể tập trung tốt hơn vào việc kinh doanh.
Trước băn khoăn của một chủ tiệm tạp hóa có doanh thu 1-1,2 tỉ đồng/năm, với hai nhân viên phụ bán về việc “nếu lên công ty sẽ rất phức tạp vì phải thuê kế toán, mỗi ngày xuất cả chục hóa đơn, mỗi quý báo cáo thuế một lần…” liệu không lên công ty được không.
Bà Chi giải thích rằng quy định từ năm 2026 là xóa bỏ thuế khoán và hộ kinh doanh chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai, chứ không bắt buộc phải chuyển đổi thành công ty.
Bên cạnh đó, nhằm bảo vệ quyền lợi cho người lao động, các nhà làm luật đưa ra quy định về việc hộ kinh doanh phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người lao động.
“Với doanh thu khoảng 1 tỉ đồng/năm thì cần cân nhắc kỹ, vì các chi phí như kế toán, bảo hiểm xã hội… có thể sẽ khiến công ty không còn lợi nhuận”- bà Chi khuyên.
Bà cho biết thêm, có những mô hình được chúng tôi tư vấn chỉ nên chuyển từ nộp thuế khoán lên nộp thuế theo phương pháp kê khai để làm quen với cách thức mới, làm quen với việc yêu cầu nhà cung cấp phải có hóa đơn đầu vào.
“Khi đã quen với việc kê khai và có nhu cầu mở rộng, vay vốn… thì mới đến bước thứ hai là khuyến khích họ chuyển đổi lên công ty”- bà Chi nhấn mạnh.
Cũng theo bà Chi, hiện nay cả nước có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh, đóng góp khoảng 30% vào GDP.
Trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030, Nhà nước sẽ rà soát để khuyến khích những hộ nào có đủ quy mô nên hoạt động dưới hình thức công ty chứ không phải 100% hộ kinh doanh đều phải chuyển đổi.
Bên cạnh đó, Nghị quyết 68, Nghị quyết 198 là hai Nghị quyết định hướng quan trọng nhằm hoàn thiện khung pháp lý về hộ kinh doanh.
Ngoài ra, hiện nay Chính phủ đang nghiên cứu việc tích hợp các quy định về hộ kinh doanh vào Luật Doanh nghiệp hoặc xây dựng một Luật riêng về hộ kinh doanh.
“Như vậy, thông tin cho rằng tất cả các hộ kinh doanh sẽ bị bắt buộc lên doanh nghiệp hoặc bị xóa sổ là không chính xác”-bà Chi nhấn mạnh.
Thu thuế trên doanh thu không phải là quy định mới
Trước ý kiến cho rằng quy định thu thuế trên doanh thu sẽ khiến các hộ kinh doanh bị lỗ, bà Chi cho biết, theo quy định ngành thương mại, ăn uống nộp thuế 4,5% trên doanh thu, trong khi doanh nghiệp phải đóng 20% thuế thu nhập trên lợi nhuận.
“Nếu chỉ nhìn vào con số 4,5% và 20%, chúng ta có thể quên mất đây là hai cách tính trên hai cơ sở khác nhau. Thuế tính trên doanh thu thì tỉ lệ phần trăm sẽ thấp hơn”- bà Chi giải thích.
Bà cũng cho biết việc thu thuế trên doanh thu đã có từ trước, ngay cả với hình thức thuế khoán.
Ví dụ, một hộ bán phở doanh thu 80 triệu đồng/tháng nhưng trước đây chỉ khai 20 triệu để nộp thuế khoán. Họ nghĩ mình đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ. Nhưng hiện nay, khi cơ quan thuế có công cụ để biết doanh thu thật, họ mong muốn các hộ kinh doanh phải đóng thuế đúng trên số tiền thực tế bán được.
Một số doanh nghiệp nhỏ cũng đặt câu hỏi về các trường hợp một người bán hủ tiếu buổi sáng, buổi chiều bán bánh canh, bún riêu, thì làm sao để kê khai, xuất hóa đơn. Hay một người cho thuê vài phòng trọ, khi tăng giá thuê thì phải khai báo và nộp thuế ra sao.
Về các trường hợp kinh doanh siêu nhỏ, ông Hoàng Xuân Nam, Phó Trưởng phòng Quản lý và Hỗ trợ doanh nghiệp số 4 (Chi cục Thuế Khu vực II) giải thích, mức doanh thu không phải nộp thuế hiện nay là dưới 100 triệu đồng/năm. Từ năm 2026, ngưỡng này được nâng lên dưới 200 triệu đồng/năm.
Trả lời câu hỏi liệu người bán hàng rong, tiểu thương ở chợ dân sinh có phải đóng thuế không, bà Chi cho biết, người bán hàng ở chợ đã đóng các loại phí cho ban quản lý chợ. Nếu họ được xác định có mức doanh thu rất thấp, dưới ngưỡng tối thiểu, thì sẽ không phải nộp thuế.
Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có quy định cụ thể về các ngành hàng nào được miễn trừ. Sắp tới, khi có Luật về Hộ kinh doanh, chúng ta sẽ biết rõ hơn ai không phải là đối tượng nộp thuế.
“Bây giờ cơ quan thuế đang làm việc trực tiếp với từng hộ kinh doanh cá thể để để lắp máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Đồng thời, xác định lại mức doanh thu, cách hiện tại tôi nghĩ là cũng chính xác”-bà Chi nói.
Hàng tồn kho không hóa đơn, nỗi lo lớn của tiểu thương
Trả lời câu hỏi hiện nay nhiều tiểu thương, hộ kinh doanh đối mặt với hàng tồn kho không có hóa đơn chứng từ không biết giải quyết thế nào, với tư cách cá nhân ông Nam, cho biết, theo quy định pháp luật và ngay từ bây giờ người mua hàng cần yêu cầu người bán lập hóa đơn để chứng minh nguồn gốc, xuất xứ.
Theo ông Nam, đối với hàng đã mua trước đây từ doanh nghiệp, có nguồn gốc hợp pháp, hãy liên hệ họ để xin lại hóa đơn. Nếu mua của cá nhân không kinh doanh, có thể căn cứ vào hợp đồng, chứng từ thanh toán để chứng minh nguồn gốc hợp pháp.
“Nếu chúng ta mua tài sản của cá nhân không kinh doanh cũng căn cứ hợp đồng, chứng từ thanh toán để chứng minh. Chúng ta chịu trách nhiệm chứng minh tài sản hợp pháp của mình. Còn tài sản trôi nổi, không hợp pháp thì không có cơ sở nào chứng minh được cả”-ông Nam nói.
Ông Nam cho rằng, vấn đề của hộ kinh doanh hiện nay là chứng minh hàng hóa tại địa chỉ của mình là hợp pháp. Điều này có thể căn cứ vào hóa đơn chứng từ thanh toán, hợp đồng. Còn việc kê khai nộp thuế sẽ chỉ xác định trên doanh thu bán ra.
