Tài sản số chính thức được công nhận tại Việt Nam nhưng…

Tài sản số, tài sản mã hóa đã chính thức được công nhận, khi Luật công nghiệp công nghệ số (CNCNS) đã được thông qua và có hiệu lực từ 1-1-2026. Đáng chú ý, các loại tài sản số, tiền số, tiền mã hóa cũng được đưa vào danh mục công nghệ chiến lược quốc gia cùng với nhóm công nghệ điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ký ban hành.

Dù vậy, để luật đi vào “cuộc sống doanh nghiệp”, các đơn vị trong ngành cho biết thị trường vẫn cần một khung pháp lý hoàn thiện để vận hành thí điểm thị trường mã hóa. PLO đã có cuộc phỏng vấn với ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) để bàn thêm về vấn đề này.

Khuyến khích phát triển

+ Phóng viên: Tài sản số, tài sản mã hóa, tiền số đã chính thức được công nhận và trở thành một trong những công nghệ chiến lược quốc gia. Theo ông, chính sách này sẽ thúc đẩy nền kinh tế số tại Việt Nam ra sao?

. Ông Phan Đức Trung: Tôi cho rằng đây là bước ngoặt lớn cho nền kinh tế số tại Việt Nam và chắc chắn sẽ tạo ra những sự thay đổi đáng kể.

Lần đầu tiên khung pháp lý chính thức ghi nhận tên gọi và phân loại rõ ràng đối với các dạng tài sản số và tài sản mã hóa, tạo ra sự minh bạch và hành lang pháp lý rõ ràng để các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài nước yên tâm phát triển, đổi mới và mở rộng hoạt động.

Thứ hai, khi được coi là một phần của công nghệ chiến lược thì sẽ có những chính sách ưu đãi tạo điều kiện để tài sản mã hoá tích hợp sâu hơn vào các hoạt động tài chính số, thương mại điện tử, quản lý chuỗi cung ứng và công nghệ tài chính (fintech) quy mô lớn.

Thứ ba, việc công nhận này cũng tạo động lực cho các trường đại học, viện nghiên cứu và các doanh nghiệp startup công nghệ trong nước đầu tư nghiên cứu, đào tạo nhân lực và phát triển sản phẩm.

Cuối cùng, cần khẳng định rằng sự công nhận chính thức từ phía Nhà nước sẽ giúp thu hẹp khoảng cách giữa đổi mới công nghệ và công tác quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế số một cách có trật tự, minh bạch và an toàn, phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

+ Từ đây cho tới năm 2026, theo ông cần nhanh chóng giải quyết những vấn đề nào để luật đi vào cuộc sống?

. Tôi cho rằng Chính phủ sẽ còn rất nhiều việc phải làm để thực sự khơi thông thị trường tài sản mã hoá. Đơn cử như pháp lý về quản lý tài sản này khi các bên tham gia giao dịch, chuyển quyền sở hữu, cũng như nghĩa vụ thuế khi có hoạt động liên quan tới tài sản số… hiện chưa có.

Dù vậy, theo tôi việc đầu tiên cần làm là phân loại tài sản số, tài sản mã hoá một cách đầy đủ, khoa học theo mục đích sử dụng, tính chất công nghệ, đáp ứng các tiêu chuẩn về phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố (AML/CFT). Chỉ khi tài sản số, tài sản mã hóa được phân loại đầy đủ và minh bạch từ đầu thì các các cá nhân, tổ chức mới có thể thực thi và cơ quan quản lý mới có chế tài xử phạt tương ứng.

Cụ thể, tài sản số có thể được phân loại theo mục đích sử dụng, như phục vụ thanh toán, đầu tư, tiêu dùng, giải trí… Hoặc theo tính chất công nghệ, như token chia nhỏ được hay không chia nhỏ được, NFT hay coin…

Với mỗi loại tài sản thì cách giao dịch, cách giám sát và quản lý rủi ro cũng sẽ khác nhau. Nếu không làm rõ từ đầu, khi xây dựng các sàn giao dịch tập trung, sẽ rất dễ phát sinh những vướng mắc trong vận hành và xử lý vi phạm.

Tiếp theo là vấn đề về cơ chế cấp phép và xử lý. Khi tài sản được phân loại minh bạch, thì việc cấp phép cho doanh nghiệp hoạt động, cũng như việc xử lý các hành vi sai phạm sẽ bám sát căn cứ pháp lý, tránh tình trạng bị đánh đồng giữa các loại tài sản có bản chất khác nhau…

+ Một trong những mục tiêu khi quản lý tài sản số là chống thất thu thuế. Vậy thu ra sao, và thu thế nào để vừa chống thất thu lại vừa thúc đẩy ngành phát triển, thưa ông?

. Tôi cho rằng Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là khu vực châu Á – Thái Bình Dương (APAC), nơi đang được đánh giá là điểm sáng toàn cầu trong việc quản lý và phát triển thị trường tài sản mã hoá.

Đơn cử như Thái Lan vừa công bố chính sách miễn thuế lãi vốn trong vòng 5 năm (từ 2025 đến 2029) đối với các giao dịch tài sản mã hóa thông qua các nền tảng được cấp phép, với mục tiêu định vị quốc gia này trở thành trung tâm tài sản số của khu vực.

Singapore cũng đưa ra chính sách không đánh thuế lãi vốn đối với nhà đầu tư cá nhân nhằm khuyến khích phát triển thị trường. Trong khi đó, Thụy Sĩ áp dụng cách tiếp cận linh hoạt hơn, coi tài sản mã hóa là tài sản chịu thuế tài sản, nhưng phần lớn lãi vốn từ giao dịch cá nhân thường được miễn trừ thuế nếu không phải là hoạt động kinh doanh chuyên nghiệp.

Hiện nay, tại Việt Nam, tài sản mã hoá vẫn chủ yếu được nhìn nhận tương tự như chứng khoán. Cụ thể các nhà đầu tư cá nhân đang phải chịu thuế suất 0,1% trên tổng giá trị mỗi giao dịch, bất kể phát sinh lãi hay lỗ.

Tôi cho rằng, đối với lĩnh vực blockchain và tài sản mã hóa, mức thuế này có thể là chưa phù hợp do giao dịch tài sản mã hóa tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn và tần suất giao dịch thường sẽ cao hơn rất nhiều so với giao dịch chứng khoán. Trên thực tế, phần lớn các sàn giao dịch tài sản mã hoá hiện nay chỉ thu phí dao động dưới 0,05%.

Việc áp dụng thuế suất cố định 0,1% có thể tạo gánh nặng không cần thiết, làm giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này.

Thúc đẩy thị trường TP.HCM đầy tiềm năng

+ Mới đây, Đà Nẵng cho biết đã tiếp nhận và tiến hành phê duyệt cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho một dự án thanh toán bằng stablecoin. Điều này cho thấy sự cởi mở của Đà Nẵng trong vấn đề nắm bắt tinh thần của NQ 68 và 57. Với TP.HCM ông có gợi ý hoặc đề xuất nào trong việc chuẩn bị để tiến tới xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế?

. Việc Đà Nẵng xem xét phê duyệt cơ chế thử nghiệm thanh toán bằng stablecoin cho khách quốc tế là bước đi mạnh mẽ, phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW và Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Tuy nhiên, từ cơ chế thử nghiệm đến việc thực thi hiệu quả còn cần làm rõ nhiều yếu tố pháp lý và kỹ thuật, đặc biệt là cơ chế chuyển đổi ngoại tệ, bao gồm cả các quy định về quản lý ngoại hối và phòng, chống rửa tiền của Ngân hàng Nhà nước.

Trên thực tế, Thái Lan đã triển khai mô hình tương tự tại khu du lịch Phuket, cho phép sử dụng tài sản số trong các hoạt động du lịch dưới sự giám sát chặt chẽ của chính phủ. Một số quốc gia khác như Thụy Sĩ cũng cho phép thanh toán bằng tài sản số tại một số khu vực nhất định theo mô hình “thí điểm quy mô nhỏ – kiểm soát chặt chẽ – từng bước mở rộng”, với mục tiêu thúc đẩy tiêu dùng, thu hút dòng tiền quốc tế và tích lũy kinh nghiệm chính sách.

Riêng TP.HCM, với những lợi thế sẵn có như tiềm lực tài chính mạnh với nhiều nhà đầu tư lớn đã và đang hoạt động trên địa bàn thành phố, nguồn nhân lực chất lượng cao và cơ sở hạ tầng được ưu tiên đầu tư, hoàn toàn có thể đẩy nhanh quá trình sandbox thử nghiệm để đón đầu nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang dự thảo. Cụ thể, dự thảo này cho phép sandbox với các mô hình Fintech, bao gồm giao dịch tài sản số và tiền mã hóa dự kiến từ ngày 1-7-2026.

Để chuẩn bị tốt cho thời điểm này, tôi cho rằng TPHCM cần xem xét, hoàn thiện các cơ chế về phòng chống rửa tiền. Ngoài ra cần có thêm chính sách thu hút đầu tư, xây dựng lực lượng nhân sự chất lượng cao thông qua các chương trình đào tạo về fintech, blockchain, tài sản số trong các trường đại học, trung tâm đổi mới sáng tạo và thúc đẩy đầu tư mở rộng hạ tầng kỹ thuật, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.

+ Có lo ngại nào về mức độ rủi ro của thị trường, khi Việt Nam chính thức công nhận tài sản số, tài sản mã hóa?

. Khi tài sản số chưa được đưa vào quản lý, nhiều đối tượng lừa đảo thường “vin vào lý do” chưa có quy định pháp lý để lén lút kêu gọi đầu tư, hứa hẹn siêu lợi nhuận trong các hội nhóm kín nhằm tránh sự quản lý của cơ quan nhà nước.

Do lo ngại về pháp lý, nhiều người dân mang tâm lý lo ngại, không dám công khai hoặc trình báo khi bị lừa đảo.

Còn bây giờ, với hành lang pháp lý rõ ràng, người dân có thêm cơ sở để phân biệt giữa hoạt động hợp pháp và hành vi có dấu hiệu rủi ro. Tuy nhiên, khi thị trường mở rộng, cũng đồng nghĩa với việc các mô hình lừa đảo sẽ trở nên tinh vi hơn.

Vì vậy, thách thức lớn đặt ra là phải nhận diện đúng ranh giới giữa đổi mới sáng tạo và hành vi lợi dụng công nghệ để trục lợi. Đây là lúc cần sự phối hợp đồng bộ giữa công nghệ, pháp lý và truyền thông.

Ở vai trò cầu nối, VBA đang triển khai một số sáng kiến nhằm hỗ trợ người dân và cơ quan quản lý. Một trong các giải pháp trọng điểm là ChainTracer – chương trình truy vết các dự án có dấu hiệu lừa đảo trên nền tảng số. Tính từ khi ra mắt đến hết năm 2024, ChainTracer đã tiếp nhận và xử lý gần 60 vụ việc có dấu hiệu lừa đảo trên blockchain, với tổng thiệt hại ước tính gần 8 triệu USD.

Người dân cần cẩn trọng, chỉ nên tham gia vào các nền tảng, sản phẩm đã được công bố minh bạch, có xác thực pháp lý rõ ràng. Không nên tin vào mô hình lợi nhuận cao không có căn cứ công nghệ hay pháp lý.

Xin cảm ơn ông!