Khi chương trình tiến sĩ bị hoãn do trường đại học Mỹ bị cắt giảm tài trợ, Yao, 25 tuổi, phải tính đến việc du học ở nước khác.
“Tôi từng nghĩ chính trị chẳng liên quan gì đến mình. Nhưng năm nay, chúng tôi cảm nhận được tác động của chính trị với sinh viên quốc tế một cách rõ rệt”, Yao, sinh viên ngành sinh học tại một đại học ở Chicago, nói. Cô từ chối tiết lộ tên trường đại học mà cô dự định học tiến sĩ.
Du học sinh Trung Quốc là nhóm du học sinh lớn nhất tại Mỹ trong 15 năm, cho đến khi Ấn Độ vượt qua vào năm ngoái. Theo dữ liệu từ Viện Giáo dục Quốc tế (IIE), sinh viên Trung Quốc đóng góp khoảng 14,3 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ thông qua học phí và chi tiêu sinh hoạt.
Tuy nhiên, việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng cường thu hồi visa và cắt giảm ngân sách cho các trường đại học đang khiến du học sinh từ Trung Quốc cảm thấy lo lắng. Nhiều người cảm thấy phải đối mặt loạt thách thức trong bối cảnh Trung – Mỹ chiến tranh thương mại, cùng làn sóng kỳ thị gốc Á gia tăng.
Phóng viên Reuters đã phỏng vấn 15 sinh viên Trung Quốc, trong đó có 8 người đang ở Mỹ. Tất cả, gồm Yao ở Chicago, đều cho biết các vấn đề đang làm sâu sắc hơn mối lo về an toàn, gia tăng áp lực tài chính, buộc họ phải xem xét lại “giấc mơ Mỹ”.
Sinh viên Trung Quốc trong ngày tốt nghiệp tại một trường đại học Mỹ. Ảnh: AFP
Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, hơn 4.700 sinh viên đã bị xóa tên khỏi hệ thống quản lý nhập cư của Mỹ, đẩy họ vào nguy cơ bị trục xuất. Sinh viên Trung Quốc chiếm khoảng 14% trong số 327 trường hợp bị thu hồi visa, theo thống kê của Hiệp hội Luật sư Di trú Mỹ.
Hồi tháng 3, ủy ban đặc biệt của Hạ viện Mỹ về Trung Quốc đã gửi thư đến 6 trường đại học, yêu cầu cung cấp thông tin về chính sách tuyển du học sinh Trung Quốc trong các chương trình STEM (Khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học) nâng cao, đồng thời đặt câu hỏi về vai trò của họ trong các dự án nghiên cứu được liên bang tài trợ.
Chủ tịch ủy ban John Moolenaar chỉ trích hệ thống cấp visa du học của Mỹ đã trở thành “con ngựa thành Troy” của Trung Quốc, cho phép Bắc Kinh tiếp cận không giới hạn vào các cơ sở nghiên cứu hàng đầu, đe dọa an ninh quốc gia.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc kêu gọi Mỹ “ngừng lấy an ninh quốc gia làm cái cớ” để áp dụng các chính sách hạn chế, phân biệt đối xử nhằm vào sinh viên Trung Quốc.
Ngày 14/3, hạ nghị sĩ Cộng hòa Riley Moore trình dự luật Ngăn chặn Trung Quốc Do thám Bằng cách Bảo vệ Tri thức Học thuật. Dự luật này sẽ ngăn công dân Trung Quốc nhập cảnh vào Mỹ bằng visa F, J và M để nghiên cứu, theo đuổi các chương trình học thuật.
Nhiều nhóm gốc Hoa chỉ trích dự luật, cho rằng nó đi ngược lại các giá trị của Mỹ và có thể làm suy yếu vị thế dẫn đầu của Washington trong khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Giáo sư Chen Yiran từ Đại học Duke nhận xét quan điểm cho rằng sinh viên Trung Quốc đang đổ về nước để giúp Bắc Kinh cạnh tranh với Washington là sai lầm.
“Hầu hết họ muốn ở lại Mỹ. Họ xuất thân từ các gia đình trung lưu và trả hàng chục triệu USD cho vài năm học. Họ muốn thu về những gì đã đầu tư cho việc học”, ông Chen nói.
Sinh viên Trung Quốc biểu diễn nghệ thuật trong sự kiện do Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ tổ chức, tháng 7/2024. Ảnh: Reuters
Trong khi đó, sinh viên Trung Quốc đang ngày càng quan tâm đến các trường đại học bên ngoài Mỹ.
Đại học Bocconi của Italy đang nhận nhiều câu hỏi từ sinh viên Trung Quốc. “Nhiều học sinh đang tìm kiếm cơ hội ở các nước khác, do không biết điều gì sẽ xảy ra nếu chọn Mỹ”, Summer Wu, quản lý tuyển sinh của Đại học Bocconi, nói.
Các cơ sở giáo dục Mỹ và Anh cũng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các trường đại học Trung Quốc, vốn thăng hạng nhanh chóng trên bảng xếp hạng toàn cầu những năm gần đây.
“Các trường đại học trong nước của Trung Quốc đang tăng danh tiếng và nguồn tài trợ nghiên cứu, khiến các trường này trở nên hấp dẫn hơn”, Pippa Ebel, chuyên gia về sinh viên Trung Quốc tại HEPI, tổ chức tư vấn giáo dục Anh, cho biết.
Trên website của tập đoàn giáo dục toàn cầu Keystone Education Group (KEG), Mỹ vẫn là điểm đến được sinh viên Trung Quốc tìm kiếm nhiều nhất, nhưng mức độ quan tâm đã giảm 5% kể từ khi ông Trump thông báo áp thuế bổ sung, trong đó lượt tìm kiếm về các chương trình tiến sĩ giảm 12%.
Mức thuế quan 145% đối với Bắc Kinh ảnh hưởng đến khoảng 400 tỷ USD giá trị hàng hóa của Trung Quốc tại thị trường Mỹ mỗi năm, có thể làm chậm đà tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
“Trung Quốc có thể nhạy cảm hơn trước những biến động kinh tế và chính sách quốc tế, ảnh hưởng đến ngân sách hộ gia đình và khả năng chi trả cho việc du học Mỹ”, Mark Bennet, chuyên gia cấp cao của KEG, nhận định.
Tại Hong Kong, các chính sách nhập cư cho phép sinh viên tốt nghiệp ở lại và tìm việc đã khiến đặc khu này trở thành điểm đến giáo dục phổ biến cho sinh viên lựa chọn, Đại học Trung văn Hong Kong cho biết.
Li là một trong những sinh viên như vậy. Sau ba năm ở New York, cô quyết định không nộp đơn xin thẻ xanh và chuyển đến Hong Kong để học thạc sĩ và tìm việc. “Khi tôi nhận ra đời còn nhiều lựa chọn, tôi không còn quá thất vọng với những gì đang có nữa”, Li nói.
Đức Trung (Theo Reuters, CNN, Global Times)