Đòn không kích của Israel khó phá hủy được toàn bộ cơ sở hạt nhân Iran và điều này có thể thúc đẩy Tehran nỗ lực chế tạo bom nguyên tử.
Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ngày 13/6 mở cuộc không kích phủ đầu nhắm vào hàng loạt cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran trong khuôn khổ chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy”. Mục tiêu của chiến dịch là ngăn Iran tiếp tục làm giàu uranium hướng đến chế tạo bom nguyên tử.
Israel khẳng định không còn lựa chọn nào khác, cần hành động để “chống lại mối đe dọa cận kề”, vì tin rằng Iran đã có đủ lượng uranium cần thiết để sản xuất vài quả bom hạt nhân trong vài tháng tới.
Khói bốc lên tại thủ đô Tehran, Iran, sau cuộc không kích phủ đầu của Israel rạng sáng 13/6. Ảnh: AFP
IDF cho biết đã điều động hơn 200 máy bay quân sự, phóng hơn 300 quả đạn các loại nhằm vào khoảng 100 mục tiêu tại Iran trong chiến dịch mang tên “Sư tử Trỗi dậy”. Đây là một trong những cuộc tập kích huy động nhiều chiến đấu cơ nhất của Israel.
Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, phá hủy hoàn toàn các cơ sở hạt nhân Iran là một mục tiêu đầy thách thức, bởi Tehran đã dành nhiều năm củng cố cũng như lên phương án bảo vệ chúng trước nguy cơ bị tấn công quân sự.
Nhà phân tích quân sự kỳ cựu của CNN Cedric Leighton cho biết bê tông mà Iran sử dụng để xây dựng các cơ sở hạt nhân là loại đặc biệt và rất cứng chắc. Ông hoài nghi khả năng bom của Israel có thể xuyên thủng loại vật liệu này.
“Israel sẽ phải thực hiện hàng loạt cuộc tấn công liên tiếp mới có thể làm suy suyển chúng”, ông nói thêm.
Ngoài ra, một số cơ sở được xây dựng dưới lòng đất hay trong lòng núi, nằm ngoài khả năng công phá của vũ khí Israel.
Tổ hợp hạt nhân Fordow là một ví dụ. Theo Trita Parsi, phó chủ tịch điều hành Viện Quincy, trụ sở tại Washington, cơ sở trên được Iran xây dựng ở độ sâu gần một km trong lòng núi, khiến nó gần như bất khả xâm phạm.
Nhà máy làm giàu uranium Natanz ở Isfahan cũng nằm dưới lòng đất. Tuy nhiên, giới chức quốc phòng Israel tin rằng cơ sở này, vốn là địa điểm làm giàu uranium lớn nhất Iran, đã bị hư hại đáng kể trong đòn không kích rạng sáng 13/6.
Ảnh vệ tinh chụp nhà máy làm giàu uranium Natanz của Iran hồi tháng một. Ảnh: Maxar Technologies
Alex Plitsas, chuyên gia cao cấp tại Hội đồng Đại Tây Dương, cho hay những cơ sở hạt nhân ngầm của Iran được liên kết bằng hệ thống đường hầm với nhiều khúc cua 90 độ, tạo thêm một lớp bảo vệ phức tạp.
“Tên lửa hay bom xuyên phá không thể đổi hướng 90 độ, vì vậy các lựa chọn tấn công bị hạn chế”, ông nói.
Giới phân tích lưu ý chương trình hạt nhân của Iran được phân tán rộng trên nhiều địa điểm và một cuộc tấn công có thể sẽ phải nhằm vào hầu hết hoặc toàn bộ những cơ sở này. Ngay cả Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), đơn vị giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc, cũng không biết Tehran cất giữ một số thiết bị quan trọng ở đâu, như các bộ phận máy ly tâm dùng để làm giàu uranium.
Một số chuyên gia quân sự nhận định Israel vẫn có khả năng vô hiệu hóa hầu hết những cơ sở đó, nhưng đây sẽ là một chiến dịch đầy rủi ro, đòi hỏi nhiều đợt tấn công liên tiếp trong nhiều ngày.
Quân đội Mỹ, đồng minh thân cận của Israel, có khả năng tốt hơn nhiều trong việc tấn công các mục tiêu kiên cố đó bằng loại bom xuyên hầm ngầm mạnh nhất của mình là bom xuyên phá hầm ngầm GBU-57/B MOP nặng gần 14 tấn. Loại bom này chỉ có thể được thả từ máy bay ném bom B-2 mà Israel hiện không sở hữu.
Theo tướng không quân Mỹ về hưu Charles Wald, Israel không biên chế loại bom có sức công phá đủ mạnh để phá hủy hoàn toàn cơ sở hạt nhân Fordow hay Natanz.
Chuyên gia Eric Brewer từ tổ chức Sáng kiến Đe dọa Hạt nhân, trụ sở tại Washington, nhận định “trong bất kỳ kịch bản nào, Israel chỉ đang câu giờ và có nguy cơ đẩy Iran tiến nhanh hơn đến việc chế tạo bom nguyên tử chứ không phải rời xa nó”.
“Đòn tập kích có thể làm gián đoạn hoặc trì hoãn chương trình hạt nhân Iran nhưng không thể phá hủy nó”, ông nhấn mạnh.
Mặt khác, theo giới phân tích, kể cả khi các cơ sở hạt nhân bị phá hủy, những kiến thức tiên tiến của Iran về làm giàu uranium sẽ vẫn còn đó. Việc ngăn chặn họ xây dựng lại sẽ là một nhiệm vụ không ngừng nghỉ và cực kỳ khó khăn.
“Điều gì sẽ xảy ra sau đó? Iran sẽ đáp trả các cuộc tấn công vào chương trình hạt nhân của mình bằng cách củng cố những cơ sở hạt nhân và mở rộng chúng hơn nữa”, Kelsey Davenport thuộc Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, cho hay.
Iran cũng có thể trục xuất các thanh sát viên IAEA, những người đóng vai trò là “con mắt giám sát” của thế giới đối với các cơ sở như Natanz và Fordow.
Vị trí một số cơ sở hạt nhân của Iran. Đồ họa: AFP
Hồi tháng ba, Ali Shamkhani, cựu quan chức an ninh hàng đầu Iran và hiện là cố vấn cho lãnh tụ tối cao Ali Khamenei đã đăng trên X rằng việc Iran bị tấn công quân sự sẽ khiến họ tính đến phương án trục xuất thanh sát viên IAEA và chấm dứt hợp tác.
Quốc gia duy nhất làm điều này là Triều Tiên và thế giới đã biết đến nhiều vụ thử bom nguyên tử của Bình Nhưỡng. “Sau khi bị Israel tấn công, Iran gần như chắc chắn sẽ trục xuất các thanh sát viên quốc tế và gấp rút chế tạo bom hạt nhân”, James Acton từ Quỹ Hòa bình Quốc tế Carnegie cảnh báo.
Vũ Hoàng (Theo Reuters, CNN, AFP, AP)