Việc Elon Musk lập đảng Nước Mỹ sau rạn nứt với ông Trump có thể cản trở nghiêm trọng các ứng viên Cộng hòa trong bầu cử giữa kỳ, nguy cơ khiến phe này để mất Hạ viện.
Cuộc đối đầu giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và cựu đồng minh Elon Musk chưa có dấu hiệu chấm dứt. Và không ai biết nó có thể kết thúc thế nào, sau khi Musk ngày 5/7 thông báo thành lập đảng Nước Mỹ để đối đầu với cả phe Dân chủ lẫn Cộng hòa.
Nhiều nhà bình luận cho rằng Tổng thống Trump có lợi thế lớn hơn. Nhưng việc tỷ phú Musk, người giàu nhất thế giới, từng sẵn sàng bỏ ra số tiền lớn để giúp ông Trump giành lợi thế trong cuộc bầu cử năm 2024 và tuyên bố thành lập đảng mới có thể khiến Tổng thống Mỹ cùng các đồng minh đảng Cộng hòa phải lo lắng.
Tổng thống Trump cho rằng quyết định thành lập đảng thứ ba của Musk là “ý tưởng lố bịch”, cho rằng những đảng như vậy chưa bao giờ thành công ở Mỹ, “bởi hệ thống dường như không được thiết kế để phù hợp với điều đó”. Tuy nhiên, nỗi lo của ông dường như cũng được thể hiện khi viết rằng việc Musk lập đảng mới chỉ mang lại “sự phá hoại và hỗn loạn hoàn toàn”.
Kể từ khi công khai tranh cãi với ông Trump, Musk đã đặt ra hai mối đe dọa với phe Cộng hòa trong các cuộc bầu cử tương lai. Đầu tiên, ông tuyên bố sẽ quyên tiền cho chiến dịch tái tranh cử của nghị sĩ Thomas Massie, một trong hai thành viên đảng Cộng hòa chống lại “Đạo luật to đẹp” (OBBBA). Ông cũng đe dọa sẽ tài trợ cho đối thủ của các nghị sĩ Cộng hòa từng bỏ phiếu ủng hộ đạo luật.
Sau đó, ông thông báo thành lập đảng Nước Mỹ, chỉ trích cả đảng Dân chủ lẫn Cộng hòa đều khiến thâm hụt ngân sách chính phủ tăng mạnh.
Ông Elon Musk tại Washington ngày 20/1. Ảnh: AP
Lee Drutman, nhà phân tích của Vox, cho rằng mối đe dọa đầu tiên không đáng chú ý. Nhà phân tích này lập luận ông Trump và các nghị sĩ Cộng hòa trung thành gần như chắc chắn sẽ nhận được ủng hộ từ nhóm cử tri Cộng hòa cốt lõi thuộc phong trào Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA) trong bầu cử giữa kỳ năm 2026.
Trong quá trình bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa, Musk có thể tài trợ cho các đối thủ nhằm lật đổ những nghị sĩ đã ủng hộ OBBBA, nhưng khó có thể làm suy suyển nền tảng ủng hộ trung thành của ông Trump.
Tuy nhiên, đảng Nước Mỹ mới thành lập của tỷ phú có thể gây rắc rối hơn nhiều cho đảng Cộng hòa khi bầu cử giữa kỳ diễn ra vào tháng 11/2026, trong bối cảnh tỷ lệ cử tri vỡ mộng với cả hai đảng đang tăng.
Tỷ lệ người Mỹ có quan điểm không ủng hộ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa năm 1994 là khoảng 6%, nhưng đã tăng lên tới 28% vào năm 2013. Trong một cuộc thăm dò công bố hồi tháng 4 trên NBC News, khoảng 38% người trưởng thành ở Mỹ cho rằng cả đảng Dân chủ và Cộng hòa đều “không chiến đấu vì họ”.
77% người được hỏi cũng đồng tình rằng “sẽ không có gì thay đổi ở đất nước này cho tới khi chúng ta bầu một thế hệ lãnh đạo mới ở Washington”.
Giới quan sát nhận định đảng thứ ba do Elon Musk hậu thuẫn gần như chắc chắn sẽ thu hút những cử tri “vỡ mộng” với cả hai đảng chính. “Ông ấy sẽ cho những cử tri vỡ mộng cơ hội để thách thức hệ thống, tuyên bố hãy bỏ phiếu cho chúng tôi và các bạn có thể khiến toàn bộ giới chức Washington hoảng loạn”, Drutman cảnh báo.
Tại các bang chiến trường quan trọng, tỷ lệ ủng hộ giữa ứng viên Dân chủ và Cộng hòa cho các ghế vào Hạ viện và Thượng viện thường rất sít sao. Nếu đảng Nước Mỹ của Musk có thể thu hút một bộ phận cử tri của một đảng chính, bên còn lại sẽ được hưởng lợi và có thể định đoạt cục diện lưỡng viện quốc hội.
“Tất cả những gì ông ấy cần làm là tài trợ cho một vài ứng viên ‘phá rối’ của đảng thứ ba ở một vài bang và khu vực bầu cử then chốt. Bằng cách đó, Musk có thể khai thác điểm yếu vốn có về tính cạnh tranh sít sao của các cuộc bầu cử”, Drutman viết.
Nhiều chiến lược gia chính trị cảnh báo đảng của Musk có thể gây thiệt hại lớn nhất cho đảng Cộng hòa, bởi nhiều người ủng hộ Musk và nỗ lực tinh giản chính phủ của ông đã bỏ phiếu cho ông Trump vào năm ngoái.
“Các đảng thứ ba thường không tồn tại lâu trong chính trường Mỹ. Nhưng đảng Nước Mỹ có thể sẽ chia rẽ phiếu bầu của đảng Cộng hòa, dẫn tới một Hạ viện do đảng Dân chủ thống trị, ít nhất là trong ngắn hạn”, Dafydd Townley, chuyên gia chính trị Mỹ, nói với Newsweek.
Giám đốc điều hành Tesla Elon Musk (phải) phát biểu trên sân khấu trong sự kiện tranh cử của Donald Trump ở thành phố Butler, bang Pennsylvania, ngày 5/10/2024. Ảnh: AFP
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent hay cựu chiến lược gia trưởng Steve Bannon cho rằng đảng của Musk sẽ không gây ra mối đe dọa nào cho chính quyền Trump hay phe Cộng hòa.
Tuy nhiên, một số đồng minh của ông Trump lại tỏ ra lo ngại về đảng thứ ba. Laura Loomer, người có ảnh hưởng lớn trong phong trào MAGA kiêm đồng minh thân cận của ông Trump, cảnh báo động thái lập đảng mới của Musk có thể khiến đảng Cộng hòa mất cử tri và chia rẽ cơ sở nền tảng của đảng.
“Tôi dự đoán Tucker Carlson, Marjorie Taylor Greene và Thomas Massie sẽ tham gia đảng Nước Mỹ mới để chống lại Tổng thống Trump”, bà viết trên mạng xã hội.
Tucker Carlson là nhà bình luận theo chủ nghĩa biệt lập và có sức ảnh hưởng lớn trong MAGA, trong khi Marjorie Taylor Greene là nghị sĩ bang Georgia. Hai người này gần đây từng bày tỏ không đồng tình với việc Mỹ hỗ trợ Israel và dội bom xuống Iran.
Tổng thống Mỹ Donald trump (trái) và tỷ phú Elon Musk tại Nhà Trắng ở thủ đô Washington ngày 14/3. Ảnh: AFP
Một số người chỉ trích chính quyền ông Trump thể hiện sự thích thú với ý tưởng của Musk. Anthony Scaramucci, cựu giám đốc truyền thông của ông Trump nhưng hiện là người chỉ trích công khai, cho biết ông muốn gặp ông Musk để thảo luận về việc củng cố sức mạnh cho đảng mới được thành lập.
Tyler Palmer, nhà đầu tư công nghệ ở Mỹ, đề nghị hỗ trợ. “Chúng tôi gửi tiền quyên góp ở đâu?”, Palmer hỏi.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia thừa nhận các đảng thứ ba thường không hoạt động hiệu quả trong các cuộc bầu cử Mỹ vì hệ thống bầu cử hiện tại vốn ưu ái cho hai đảng chính. Các ứng viên tổng thống của các đảng thứ ba trước đây có thể gây chú ý nhưng không thể tiến xa.
Bernard Tamas, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Bang Valdosta ở Georgia, nói rằng Musk sẽ phải vượt qua nhiều trở ngại để thành công với đảng mới, ngay cả khi ông có rất nhiều tiền. “Nó không giống như điều hành doanh nghiệp, mà giống phong trào xã hội. Nó phải được xây dựng từ cơ sở, nơi mọi người được thúc đẩy và tiếp thêm năng lượng để chiến đấu”, Tamas.
Dù Musk dường như đã giúp tiếp thêm năng lượng cho các cử tri của ông Trump ở những bang chiến trường vào năm ngoái, một đảng thứ ba để cạnh tranh đòi hỏi có tổ chức lớn hơn nhiều siêu ủy ban hành động chính trị hiện tại của Musk.
“Ngay cả khi có thể đầu tư nhiều tiền, ông ấy cũng khó có thể xây dựng được hệ thống như hai đảng chính. Câu hỏi đặt ra là liệu Musk có thể làm được hay không, bởi chỉ có tiền là không đủ”, Tamas cho hay.
Thùy Lâm (Theo Vox, NBC News, Newsweek)