Sau nhiều ngày đàm phán bất thành, ông Trump cho rằng chỉ có một chiến dịch không kích quy mô lớn mới có thể buộc Iran chấp nhận đình chiến với Israel.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 22/6 ra lệnh tiến hành chiến dịch “Búa Đêm”, dội bom và tên lửa vào ba cơ sở hạt nhân chủ chốt của Iran gồm Fordow, Natanz và Isfahan. Đây là kết quả của 11 ngày ông Trump cân nhắc về việc tiếp tục theo đuổi nỗ lực đàm phán, hay can thiệp quân sự vào Iran để đạt hòa bình lâu dài cho Trung Đông.
Chiến dịch không kích quy mô lớn của Mỹ, với tổng cộng 14 quả bom xuyên phá hầm GBU-57 nặng 14 tấn, được cho là đã gây thiệt hại nặng nề cho các cơ sở hạt nhân ngầm của Iran, tước đi của Tehran một trong những quân bài đàm phán chiến lược.
“Sức mạnh răn đe của Mỹ đã trở lại. Khi Tổng thống Mỹ lên tiếng, thế giới nên lắng nghe, bởi quân đội Mỹ có thể thực hiện điều đó”, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tuyên bố.
Ảnh vệ tinh cơ sở hạt nhân Fordow ở Iran sau đòn không kích của Mỹ ngày 22/6. Ảnh: Maxar
Trước khi phê chuẩn chiến dịch “Búa Đêm”, Tổng thống Trump đã tìm cách đi theo con đường ngoại giao để thuyết phục Iran từ bỏ tham vọng hạt nhân.
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Iran đã làm giàu khoảng 400 kg uranium ở mức độ tinh khiết 60%, cao hơn rất nhiều so với những quốc gia sở hữu công nghệ hạt nhân phi quân sự khác. Dù Tehran từ lâu khẳng định chương trình hạt nhân của nước này chỉ vì mục đích hòa bình, giới lãnh đạo Israel cáo buộc Iran theo đuổi tham vọng phát triển vũ khí hạt nhân và sắp sở hữu vũ khí nguyên tử.
Ông Trump nhiều lần khẳng định Iran không thể sở hữu vũ khí hạt nhân, nhưng bày tỏ mong muốn đạt được thỏa thuận thông qua đối thoại.
Mỹ và Iran hồi tháng 4 nối lại đàm phán về chương trình hạt nhân của Tehran, là động thái tiếp xúc cấp cao nhất giữa hai nước kể từ khi Washington rút khỏi thỏa thuận mang tên Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) năm 2018. Hai bên sau đó trải qua 5 vòng đàm phán ở Oman và Italy.
Vòng đàm phán thứ 6 tại Muscat, Oman đã không thể diễn ra, khi Israel rạng sáng 13/6 mở chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy”, không kích vào loạt cơ sở hạt nhân, hạ sát nhiều chỉ huy quân sự và nhà khoa học của Iran. Tehran lập tức phóng tên lửa đáp trả, khiến xung đột leo thang giữa hai cường quốc hàng đầu Trung Đông.
Ông Trump bày tỏ ủng hộ với Israel, nhưng vẫn nhấn mạnh ngoại giao là lựa chọn ưu tiên và thúc giục Iran đàm phán thỏa thuận. “Bây giờ, có lẽ họ có cơ hội thứ hai để thực hiện điều đó”, ông nói.
Nhưng khi Iran không chấp nhận nhượng bộ trước đề xuất từ bỏ quyền làm giàu uranium mà Mỹ đưa ra, Tổng thống Trump ngày càng mất kiên nhẫn. Ông ngày 17/6 yêu cầu Iran “đầu hàng vô điều kiện”, bày tỏ thất vọng với các lãnh đạo Iran vì chưa đạt thỏa thuận.
“Họ đáng lẽ phải thực hiện thỏa thuận. Tôi đã bảo họ ‘thực hiện thỏa thuận đi’. Tôi không biết, tôi không có tâm trạng để đàm phán”, ông nói.
Thời điểm đó, ông Trump gạt bỏ những đánh giá của tình báo Mỹ rằng Iran chưa dự định phát triển vũ khí hạt nhân. Ông tin rằng Tehran đã tiến “rất gần” đến mục tiêu này.
Phương án tấn công Iran được cân nhắc nghiêm túc. Ngày 18/8, ông Trump nói tại Phòng Bầu dục rằng “tôi không muốn một cuộc chiến. Nhưng nếu phải lựa chọn giữa điều đó và việc sở hữu vũ khí hạt nhân, bạn phải làm những gì mình cần làm”, ông nói.
Và ông đã làm như vậy, khi lực lượng Mỹ tiến hành cuộc tấn công chính xác vào các cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran. Ông Trump ca ngợi đây là chiến dịch mà “không lực lượng quân sự nào khác trên thế giới có thể làm được” và đã giúp loại bỏ “trái tim” của chương trình hạt nhân Iran tại Fordow.
Chủ tịch Viện Khoa học và An ninh Quốc tế (ISIS) David Albright cho hay dựa vào ảnh vệ tinh, dường như khu vực làm giàu uranium cùng những khu hỗ trợ ở Fordow “đã chịu thiệt hại lớn”.
Hành trình di chuyển của các oanh tạc cơ B-2 tập kích Iran. Bấm vào ảnh để xem chi tiết.
Giới quan sát nhận định dù ưu tiên hòa bình và ngần ngại sử dụng sức mạnh quân sự, ông Trump cũng chứng minh rõ ràng rằng ông sẽ sử dụng nó với hiệu quả áp đảo.
“Iran giờ đây phải giảng hòa. Nếu họ không làm vậy, các cuộc tấn công trong tương lai sẽ lớn hơn và được tiến hành dễ dàng hơn nhiều”, Tổng thống Trump cảnh báo.
Rebeccah Heinrichs, phó chủ tịch Nhóm Công tác Chống phổ biến vũ khí của tổ chức Sáng kiến John Hay ở Mỹ, cho rằng khi nhận ra con đường ngoại giao sẽ không giải quyết được vấn đề, ông Trump đã quay lại với chiến lược “hòa bình thông qua sức mạnh” mà ông nhiều lần đề cập.
“Phá hủy Fordow có thể giúp tăng cường khả năng răn đe bằng cách thể hiện cả ý chí chính trị cùng sức mạnh quân sự của Mỹ”, Heinrichs nói.
Chuyên gia này thêm rằng quyết định của Mỹ không phải không có rủi ro, bởi kho tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung của Iran là mối đe dọa dai dẳng với lực lượng Mỹ ở Trung Đông. Tuy nhiên, Heinrichs tin rằng Mỹ đã có chuẩn bị và củng cố các căn cứ ở nước ngoài, đồng thời tin rằng cuộc tấn công của Iran vào căn cứ Mỹ ở Qatar chỉ là đòn đánh mang tính biểu tượng nhằm giữ thể diện.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội, ông Trump cho hay Iran đã báo trước cho Mỹ về đòn tập kích tên lửa nhằm vào căn cứ ở Qatar, giúp không có ai thiệt mạng hay bị thương. Bộ Quốc phòng Qatar cũng thông báo hệ thống phòng không của họ đã “đánh chặn thành công” toàn bộ tên lửa nhắm vào căn cứ Al Udeid, thêm rằng sự việc không gây ra bất cứ thương vong nào.
“Nếu Iran chỉ đơn thuần phát động các cuộc tấn công để giữ thể diện mà không gây tổn hại cho lực lượng Mỹ, Washington khó có thể phát động cuộc tấn công tiếp theo. Điều đó có nghĩa hoàn toàn có thể gọi chiến dịch của Mỹ nhằm vào Iran là chiến thắng áp đảo”, Heinrichs cho hay.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại khuôn viên Nhà Trắng ngày 18/6. Ảnh: AFP
Ngay sau đòn tập kích căn cứ Mỹ của Iran, Tổng thống Trump cho biết Israel và Iran đã đạt thỏa thuận ngừng bắn từ hôm nay, chấm dứt cuộc chiến kéo dài 12 ngày.
“Iran ngừng bắn trước và đến giờ thứ 12, Israel ngừng bắn. Đến giờ thứ 24, cuộc chiến 12 ngày chính thức kết thúc, điều mà thế giới chào đón”, ông nói.
Nhiều nghị sĩ Mỹ đã bày tỏ ủng hộ với quyết định can thiệp vào cuộc chiến ở Trung Đông của ông Trump, xem đây là hành động vì hòa bình.
“Bằng cách dẫn dắt hòa bình thông qua sức mạnh, Tổng thống Trump đang làm cho thế giới trở thành nơi an toàn hơn và bảo vệ người Mỹ. Iran không giờ được phép đe dọa Mỹ bằng vũ khí hạt nhân”, thượng nghị sĩ Joni Ernst nói.
Vài giờ sau khi ông Trump thông báo về lệnh ngừng bắn, Iran đã liên tiếp phóng 6 loạt tên lửa về phía Israel, đánh trúng một tòa chung cư ở thành phố Beersheba, khiến 4 người thiệt mạng. Tuy nhiên, đợt tập kích này dừng lại ngay trước thời điểm lệnh ngừng bắn có hiệu lực.
Cựu đại sứ Mỹ tại Iraq James Jeffrey cho hay các lệnh ngừng bắn về cơ bản là “hỗn loạn” vào những thời khắc đầu tiên. “Tôi đã chứng kiến hàng chục lệnh ngừng bắn trong 50 năm qua, lần nào cũng là một mớ hỗn độn”, Jeffrey nói. “Không phải binh sĩ nào cũng nhận được lệnh, và không phải lúc nào khung thời gian cũng chính xác”.
Theo Jeffrey, những bối rối như vậy là bình thường, nhưng rõ ràng lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel “đang đi theo hướng rất tích cực”. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu có thể đối mặt với một số áp lực từ những người có quan điểm cứng rắn trong nội các, nhưng sau đó cũng xác nhận về lệnh ngừng bắn.
“Tổng thống Trump đã chứng minh điều thực sự quan trọng là sức mạnh và sự ưu việt của Mỹ, cũng như sự bảo vệ mạnh mẽ đó đồng nghĩa đất nước này sẽ an toàn hơn và lợi ích của Mỹ ở nước ngoài cũng được đảm bảo”, Behnam Ben Taleblu, thành viên Tổ chức Bảo vệ Các nền dân chủ ở Mỹ, nói.
Thùy Lâm (Theo NY Post, CBN, Providence, El Pais)