Ông Trump đã thực hiện một “canh bạc lớn” khi tấn công cơ sở hạt nhân Iran mà không thể lường trước phản ứng của Tehran và tác động tới tình hình thế giới.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 21/6 (sáng 22/6 giờ Hà Nội) thông báo quân đội nước này đã tập kích ba cơ sở hạt nhân Fordow, Natanz và Esfahan trên lãnh thổ Iran, nhằm “phá hủy” năng lực làm giàu uranium và ngăn chặn “mối đe dọa hạt nhân” từ quốc gia Trung Đông.
Đây lần đầu tiên kể từ Cách mạng Hồi giáo ở Iran năm 1979, một tổng thống Mỹ triển khai không quân tấn công các cơ sở lớn tại Iran. Động thái này cũng được coi là một bước ngoặt, đánh dấu sự liên quan trực tiếp của Mỹ vào cuộc chiến đang diễn ra giữa Iran và Israel, chấm dứt nỗ lực ngoại giao mà Tổng thống Trump đã theo đuổi lâu nay với Tehran.
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu sau cuộc tập kích cơ sở hạt nhân Iran hôm 21/6. Video: White House
Truyền thông Mỹ dẫn các nguồn thạo tin cho biết Tổng thống Trump hy vọng cuộc tập kích sẽ khiến Iran chấp nhận quay trở lại bàn đàm phán về vấn đề hạt nhân, trong bối cảnh nỗ lực ngoại giao dường như đang bế tắc.
“Iran giờ phải đồng ý làm hòa, nếu không các cuộc tấn công trong tương lai sẽ còn lớn hơn nhiều”, ông Trump tuyên bố.
Nhưng Iran dường như không phản ứng như cách ông Trump dự liệu. Các quan chức nước này lên án đòn tập kích của Mỹ vi phạm luật pháp quốc tế, tuyên bố đang xem xét các biện pháp đáp trả, đồng thời phóng loạt tên lửa gây thiệt hại diện rộng vào các thành phố ở Israel, đồng minh thân cận của Mỹ.
Giới quan sát nhận định Tổng thống Mỹ đã thực hiện một “canh bạc lớn” đối với nền an ninh toàn cầu cũng như di sản của chính ông, do không ai có thể dự đoán trước chiến dịch sẽ dẫn đến hậu quả như thế nào với tình hình Trung Đông cũng như thế giới.
“Chẳng ai có thể tự tin nói rằng sẽ biết chuyện này sẽ tiếp diễn ra sao, theo hướng lạc quan hay bi quan”, Brett McGurk, người từng là điều phối viên về Trung Đông dưới thời chính quyền cựu tổng thống Mỹ Joe Biden, nhận định.
Dù đã suy yếu sau hơn một tuần bị Israel liên tục không kích, Iran được cho là vẫn sở hữu kho tên lửa lớn đủ sức tấn công các căn cứ quân sự của Mỹ trong khu vực, điều sẽ kéo Washington vào một cuộc xung đột mới.
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi tuyên bố nước này “bảo lưu mọi lựa chọn để bảo vệ chủ quyền, lợi ích và người dân”, song không nêu cụ thể.
Tổng thống Trump đã cảnh báo bất kỳ phản ứng đáp trả nào của Iran sẽ khiến quốc gia này “chịu phản ứng mạnh hơn”, nhưng Stephen Collinson, bình luận viên chính trị của CNN, cho biết chương trình làm giàu uranium là vấn đề mang tính danh dự quốc gia đối với Iran, nên rất khó có khả năng lãnh tụ tối cao Ali Khamenei sẽ không làm gì để đáp trả sau khi các cơ sở hạt nhân bị Mỹ tập kích.
Ngoài tấn công trả đũa Mỹ, Iran còn có một số lựa chọn quan trọng như đóng cửa Eo biển Hormuz, điểm trung chuyển dầu mỏ quan trọng của thế giới, và gây ra cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu.
Tehran cũng có thể nhắm mục tiêu các đồng minh của Washington ở Vùng Vịnh, hoặc trang bị vũ khí cho lực lượng ủy nhiệm ở Iraq và Syria để tấn công căn cứ, quân nhân Mỹ tại khu vực.
Trực thăng MH-60S trên tàu sân bay USS Carl Vinson ở Trung Đông hồi tháng 4. Ảnh: AP
“Bất kỳ phương án nào trong số này đều chắc chắn sẽ buộc Mỹ phải tiến hành các chiến dịch trả đũa, làm bùng phát nguy cơ xảy ra chiến tranh toàn diện giữa Mỹ và Iran”, Collinson cho hay.
Washington chắc chắn không muốn tham gia vào một cuộc chiến mới ở Trung Đông, sau khi đã mất gần hai thập kỷ để thoát khỏi xung đột ở Iraq và Afghanistan. Ông Trump đã nhiều lần nói rằng Mỹ sẽ không bị kéo vào bất cứ cuộc chiến nào trong nhiệm kỳ của ông.
Những gì diễn ra sau chiến dịch không kích Iran có thể không “dễ dàng và nhanh chóng” như ông Trump tuyên bố. Phong trào Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA), nền tảng ủng hộ quan trọng của Tổng thống, gần đây đã trở nên chia rẽ về kịch bản can thiệp quân sự vào Iran. Cuộc không kích có thể khiến một số đồng minh quay lưng với ông Trump khi tin rằng nó không mang lại lợi ích cho nước Mỹ.
Chiến dịch tập kích còn có nguy cơ châm ngòi tranh cãi giữa nhánh hành pháp và lập pháp ở Mỹ. Các nghị sĩ hàng đầu của đảng Dân chủ cáo buộc Tổng thống vi phạm Hiến pháp khi ra lệnh tấn công một quốc gia khác mà không thông qua quốc hội, cũng như đẩy Mỹ vào một cuộc xung đột mới ở Trung Đông.
Bình luận viên Collinson nhận định rằng động thái của ông Trump sẽ khiến những người chỉ trích ông thêm phần lo ngại về quyền lực hành pháp quá lớn của Tổng thống, điều có thể dẫn đến những cuộc tranh luận, thậm chí là cuộc chiến pháp lý quyết liệt hơn.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng hôm 21/5. Ảnh: AP
“Ông Trump đã từ bỏ một trong các số các nguyên tắc chính trị kiên định của mình, đó là chấm dứt kỷ nguyên các tổng thống Mỹ phát động chiến tranh ở Trung Đông dựa trên thông tin tình báo đáng ngờ”, Collison viết.
Tổng thống Trump hôm 18/6 tuyên bố Iran “còn vài tuần nữa là sở hữu vũ khí hạt nhân”, đồng thời tái khẳng định sẽ không cho phép Tehran sở hữu làm điều này. Ông Trump ngày 20/6 nói lãnh đạo tình báo Mỹ Tulsi Gabbard đã “sai lầm” khi hồi tháng 3 đánh giá rằng Iran chưa tiến gần đến việc sở hữu vũ khí nguyên tử.
Dù bà Gabbard tuyên bố phát biểu của mình bị truyền thông trích dẫn không đầy đủ và bản thân đồng ý với ông Trump, các nguồn thạo tin cho biết lãnh đạo tình báo Mỹ thực chất vẫn giữ nguyên nhận định hồi tháng 3.
“Tổng thống Trump đã đưa Mỹ bước vào con đường mới với đích đến chưa rõ ràng. Ông ấy quyết định rằng mối đe dọa từ khả năng Iran sở hữu vũ khí hạt nhân đối với Mỹ, Israel và thế giới lớn hơn so với chuỗi hậu quả có thể xảy ra khi ngăn chặn nỗ lực đó”, Collinson nhận định.
Tuy nhiên, nhiều nghị sĩ Cộng hòa bày tỏ sự ủng hộ với quyết định của ông Trump, cho rằng chiến dịch không kích các cơ sở hạt nhân của Iran là “điều đúng đắn”.
Nghị sĩ Don Bacon ca ngợi ông Trump “đang bảo vệ nước Mỹ”, trong khi nghị sĩ Andy Harris gọi chiến dịch quân sự này là “hòa bình thông qua sức mạnh”, khẳng định Mỹ đã có “hành động quyết đoán để phá hủy năng lực hạt nhân của Iran, bảo vệ sinh mạng của người dân Mỹ cùng các đồng minh cũng như sự ổn định toàn cầu”.
Phạm Giang (Theo CNN, AP)