Cần độ trễ để hộ kinh doanh thích nghi với hoá đơn điện tử

Theo quy định, từ ngày 1-6, cả nước có 37.000 hộ kinh doanh phải dùng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Đây là nhóm có doanh thu trên 1 tỉ đồng, hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ, cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng.

Cùng với quy định mới này, hiện tại cũng là thời điểm lực lượng quản lý thị trường triển khai đợt cao điểm đấu tranh, truy quét, xử lý hàng giả, hàng nhái. Đây là một phần nguyên nhân dẫn đến hiệu ứng ‘domino’ khiến nhiều ki-ốt chợ, cửa hàng kinh doanh đóng cửa do lo ngại vi phạm.

Hộ kinh doanh vẫn loay hoay với hoá đơn điện tử

Theo ghi nhận ở Hà Nội, hoạt động kinh doanh tại chợ Đồng Xuân vẫn diễn ra, không chỉ có khách hàng trong nước, có khá nhiều khách nước ngoài đến tham quan, mua sắm.

Dù vậy, nhiều hộ kinh doanh cũng cho hay, những ngày đầu tháng 6 khi lực lượng chức năng tập trung kiểm tra hóa đơn đầu vào, cũng như xử lý hàng giả, hàng nhái, cũng có người e ngại, sợ bị phạt nên tạm đóng cửa để nghe ngóng.

Chị P., chủ một ki-ốt bán sỉ phụ kiện ở tầng 1 cho biết, do vắng khách, nhiều quầy hàng trong chợ đã tạm nghỉ. Bản thân quầy của chị Phương cũng rơi vào cảnh ế ẩm, khi mối sỉ ở các tỉnh, thành đóng cửa, không lấy hàng.

“Dù mình đã đăng ký, sẵn sàng sử dụng hoá đơn điện tử từ máy tính tiền, có thể xuất hoá đơn cho khách sỉ, nhưng họ vẫn không có nhu cầu lấy hàng. Hàng hoá cứ dọn ra lại dọn vào”, chị P. nói.

Còn cô H. kinh doanh mặt hàng quần áo tại chợ Đồng Xuân (Hà Nội) trăn trở vì đã có tuổi, không giỏi công nghệ nên gặp khó khăn trong việc xuất hoá đơn. Bên cạnh đó, cô H. cũng chia sẻ việc đã kinh doanh tại chợ đã nhiều năm nên đôi khi sẽ bán ‘chịu’, bán ‘nợ’ hoặc cho khách quen trả hàng. Vì thế, nếu đã xuất hoá đơn thì phải đóng thuế, nhưng hàng trả về thì thành ra lại lỗ ngược, buôn ngược.

“Không phải lúc nào cô cũng thu được tiền hàng ngay, có lúc cho khách nợ, khách chịu. Chưa kể đã xuất hoá đơn là phải đóng thuế cho nhà nước, nhưng nếu khách mua rồi mà trả hàng thì thành ra cô buôn ngược, lỗ ngược. Mà không cho khách quen chịu hay trả hàng thì dễ mất khách”, cô H. nói.

Cô N., chủ một ki-ốt giày dép lo lắng cho công việc kinh doanh, bởi từ sau dịch kinh doanh đã vất vả hơn, giờ thêm phải đóng thuế trước khi thu được tiền từ khách nợ. “Buôn bán ế ẩm, doanh thu giảm, giờ buộc phải tăng giá vì thuế khiến hàng tiêu thụ càng chậm”, cô N. nói.

Chợ Đồng Xuân là chợ bán buôn, phần lớn vẫn kinh doanh theo truyền thống, đầu vào hàng hóa rất đa dạng, có người chưa có thói quen lấy hóa đơn như quy định. Theo các hộ kinh doanh, còn có một số hàng hóa là hàng tồn từ nhiều năm hoặc hàng tự khai thác trôi nổi, hàng được giao đồng loạt trực tiếp tại cửa hàng nên không có được hóa đơn đầu vào.

“Chúng tôi mong việc kiểm tra hóa đơn đầu vào cần có lộ trình để chúng tôi thích ứng”, một hộ kinh doanh cho biết.

Ông Đỗ Tuấn Anh, Phó Tổng giám đốc KiotViet cũng cho rằng chi phí đầu tư và duy trì là rào cản lớn với các hộ kinh doanh khi bỏ thuế khoán, chuyển đổi cách tính thuế, hóa đơn. Ông đề xuất phần mềm hóa đơn cần đơn giản, dễ sử dụng, phù hợp với người lớn tuổi.

Cần thời gian để thích ứng

Chia sẻ về vấn đề này, TS Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế tài chính (Học viện Tài chính) nhận định chính sách mới luôn phải có thời gian chuẩn bị, triển khai, thích ứng để vận hành trơn tru.

Vì thế, việc nộp thuế theo doanh thu thực cũng cần có thời gian để các tiểu thương thích nghi.

Về vấn đề liên quan đến hàng tồn kho, ông cho rằng ngành thuế địa phương nên có báo cáo lên cấp trên. Có thể cho vài ba tháng để hộ kinh doanh sắp xếp, thậm chí tiêu thụ hết nguyên liệu đã mua vào.

“Ngành hàng ăn uống, thực phẩm tươi có thể vài ngày là hết hàng tồn nhưng hộ sản xuất may mặc thì chắc chắn tồn kho sẽ lâu hơn”, TS Nguyễn Đức Độ nói và cho rằng nên có thời gian cho các hộ sản xuất kinh doanh, tiểu thương thích nghi.

Nhấn mạnh quy định pháp luật khó có ngoại lệ nhưng ông Độ lưu ý độ trễ là cần thiết để hộ kinh doanh thích nghi, chuyển giao, giải phóng hàng tồn… Sau đó, cơ quan quản lý mới đưa ra khuyến cáo rõ ràng.

“Chính sách về nguồn gốc hàng hóa, hóa đơn đầu vào trong giai đoạn đầu sẽ gặp khó khăn cho cả hộ kinh doanh lẫn cơ quan quản lý. Tuy nhiên, để tiến tới nền kinh tế công khai minh bạch thì bắt buộc phải làm. Bước đầu là tuyên truyền, có độ lùi thời gian, đi vào guồng rồi mà còn sai phạm mới xử phạt”, ông Độ nói và nhấn mạnh đây là chủ trương đúng nhưng sẽ không ít thách thức và nhà quản lý cần có sự linh hoạt uyển chuyển để có kết quả tốt và bền vững hơn.

Tỉ suất thuế phải nộp không đổi

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA) cho biết, nhiều hộ kinh doanh hiện nay có tâm lý e ngại hoặc tìm cách né thuế vì lầm tưởng rằng mức thuế mới tăng lên quá cao. Tuy nhiên, thực tế không phải như vậy.

Mức thuế suất hiện nay được giữ 1,5% trên doanh thu đối với hoạt động bán lẻ hàng hóa, và 4,5% đối với kinh doanh ăn uống.

“Tỉ suất thuế phải nộp không thay đổi, chỉ khác là các hộ sẽ phải kê khai và khai trên doanh thu thực tế. Nếu ai đó cho rằng thuế đang tăng mạnh thì có thể do từ trước đến nay họ chưa nộp thuế đúng với thực tế doanh thu”.

Nêu giải pháp với ngành thuế, bà Nguyễn Thị Cúc kiến nghị cơ quan quản lý cần tập trung tuyên truyền để người dân hiểu đúng bản chất chính sách và biết cách thực thu, tuân thủ. “Nhiều hộ kinh doanh sẵn sàng chấp hành nhưng họ không biết bắt đầu từ đâu. Cần hướng dẫn cụ thể, sát với thực tế từng mô hình kinh doanh”.

Theo bà Cúc, việc triển khai, hướng dẫn về hóa đơn điện tử hay phần mềm kết nối phải phù hợp với từng điều kiện cụ thể. Không thể đồng nhất người mở siêu thị, phòng khám nha khoa hay nhà thuốc với các tiểu thương nhỏ lẻ ở chợ truyền thống hoặc các hộ nông dân.

“Những trường hợp lâu nay nộp thuế thấp, khi khai doanh thu thì thuế tăng, cơ quan thuế không nên quay lại truy thu giai đoạn trước nữa. Có như vậy mới khuyến khích tự giác từ hộ kinh doanh, người dân. Mục tiêu là để các hộ kinh doanh tự giác nộp thuế dần từ thời điểm sau này, vì nếu truy thu ngay lập tức sẽ khiến họ sợ”, bà Cúc kiến nghị.

Trước băn khoăn của nhiều hộ kinh doanh rằng hàng hóa trước đây mua bán không có hóa đơn, bà Cúc nêu rõ, hóa đơn đầu vào cần được tính từ thời điểm 1-6-2025 trở đi, không nên truy lại thời gian trước đó. Tuy nhiên nếu phát hiện các hành vi buôn lậu, sử dụng hóa đơn giả thì vẫn xử lý theo quy định pháp luật như bình thường.