Mỹ, Israel và Iran đều tuyên bố chiến thắng khi cuộc chiến 12 ngày kết thúc, nhưng các bên liên quan cũng phải chịu tác động tiêu cực nhất định.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 23/6 thông báo Iran và Israel đạt thỏa thuận ngừng bắn, chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 12 ngày với nhiều diễn biến leo thang, trong đó có việc Washington can thiệp thả bom các cơ sở hạt nhân của Tehran.
Các bên liên quan đều tuyên bố chiến thắng. Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran ngày 24/6 cho biết Tehran đã “ép kẻ thù” phải dừng chiến sự, cảnh báo Iran vẫn trong trạng thái cảnh giác và sẵn sàng đáp trả bất kỳ sự gây hấn nào.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu cùng ngày nói Israel đạt “chiến thắng lịch sử”, loại bỏ được cả hai mối đe dọa hạt nhân và tên lửa Iran. Tổng thống Trump cho biết ông đã thiết lập được hòa bình, giúp Trung Đông tránh nguy cơ bị chiến sự kéo xuống vực.
“Các bên đều có lý do để diễn giải cho tuyên bố chiến thắng của mình, tránh được nguy cơ rơi vào một cuộc xung đột lớn hơn, tiềm ẩn nhiều hệ lụy”, Ali Vaez, giám đốc Dự án Iran thuộc Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế ở Bỉ, nói.
Từ trái sang: Tổng thống Mỹ Donald Trump, lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: AFP
Israel và Iran từ lâu coi nhau là kẻ thù “không đội trời chung” ở Trung Đông. Trong khi Tehran nhiều lần kêu gọi “xóa sổ Tel Aviv khỏi bản đồ”, Israel cho rằng chương trình hạt nhân của Iran là mối đe dọa mang tính sống còn và quyết tâm ngăn đối thủ sở hữu vũ khí nguyên tử. Đây là lý do Israel luôn muốn vô hiệu hóa chương trình hạt nhân của Iran, nhưng chưa bao giờ tấn công trực diện.
Ngày 13/6, Israel quyết định vượt “lằn ranh đỏ”, mở chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy”, không kích phủ đầu vào loạt cơ sở hạt nhân Iran như Isfahan, Natanz. Chiến dịch gây hư hại đáng kể cho các công trình trên mặt đất, khiến nhiều chỉ huy quân sự và nhà khoa học hạt nhân Iran thiệt mạng.
Israel từng tấn công cơ sở hạt nhân ở Syria và Iraq, nhưng với quy mô nhỏ hơn nhiều. Với chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy”, Israel đã thể hiện khả năng triển khai một chiến dịch phức tạp ở nơi xa hơn nhiều, theo Al Jazeera.
Israel tuyên bố đã vượt qua được những hoài nghi từ cộng đồng quốc tế về tính hợp pháp của chiến dịch, bởi không phải ai cũng cho rằng Iran đang phát triển bom hạt nhân, hay sắp sử dụng vũ khí nguyên tử để tấn công Israel.
“Tôi đã trao đổi với các lãnh đạo thế giới. Họ rất ấn tượng với quyết tâm cùng những gì mà lực lượng vũ trang của chúng ta đạt được”, ông Netanyahu nói ngày 18/6.
Sau cùng, Israel cho thấy khả năng thuyết phục Mỹ tham gia một chiến dịch quân sự hạn chế ở Trung Đông mà họ khởi xướng. Mỹ oanh tạc cơ sở hạt nhân Iran thể hiện Washington vẫn là đồng minh của Tel Aviv. Thủ tướng Netanyahu cải thiện phần nào hình ảnh, giúp ông thêm lợi thế khi tranh cử năm 2026.
Đống đổ nát ở Haifa, Israel, sau cuộc không kích của Iran ngày 22/6. Ảnh: AP
Nhưng kinh tế Israel đang phải trả giá cho cuộc xung đột 12 ngày với Iran.
Financial Express ước tính Israel chi khoảng 5 tỷ USD cho tuần đầu giao tranh với Iran. Wall Street Journal đưa tin các hệ thống phòng không Israel tiêu tốn 10-200 triệu USD mỗi ngày.
Naser Abdelkarim, phó giáo sư tài chính Đại học AAUP, Mỹ, nói với Anadolu Agency rằng chiến sự còn ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế Israel, có thể khiến nước này tổn thất lên tới 20 tỷ USD. Thâm hụt ngân sách Israel dự kiến tăng 6% và các khoản bồi thường cho người dân bị ảnh hưởng sẽ càng gây thêm áp lực.
Giới chuyên gia cảnh báo tăng trưởng của Israel có thể giảm tốc, tỷ lệ thất nghiệp, đói nghèo tăng nếu xung đột kéo dài.
Tương tự Tel Aviv, Tehran chịu tổn thất đáng kể về nhân mạng và kinh tế khi đáp trả qua lại với đối thủ. Nhưng xét trên quy mô lãnh thổ, sự tàn phá tại Iran nhỏ hơn nhiều so với Israel.
Cuộc xung đột 12 ngày giúp Iran phần nào thể hiện được sức mạnh và khả năng kháng cự kiên cường. Dù phải đối mặt hai đối thủ mạnh cùng lúc, Tehran vẫn tìm được cách đối phó và không để xảy ra bất kỳ khủng hoảng hoặc gián đoạn lớn nào trong nước.
Iran phóng lượng lớn tên lửa và UAV trả đũa vào Israel, nhắm vào hạ tầng quan trọng ở Tel Aviv và Haifa. Nhiều tên lửa đánh trúng mục tiêu, trong đó có những quả đạn Tehran lần đầu sử dụng, chứng minh được hiệu quả thực chiến của vũ khí mới. Iran khiến hệ thống phòng không của đối thủ lộ điểm yếu, cho thấy Israel không phải bất khả xâm phạm.
Iran “leo thang để xuống thang” thành công khi cảnh báo trước về hành động trả đũa vào căn cứ Mỹ ở Qatar. Điều này giúp Tehran giữ hình ảnh mà không khiến Washington can thiệp sâu hơn vào xung đột.
Dù các cơ sở hạt nhân bị thiệt hại phần nào, Iran dường như đã kịp chuyển uranium được làm giàu đến địa điểm an toàn. Giới chức Mỹ thừa nhận không biết kho uranium của Iran đang ở đâu. Theo một đánh giá tình báo từ Lầu Năm Góc, đòn tập kích của Mỹ chưa thể phá hủy chương trình hạt nhân Iran mà chỉ khiến nó thụt lùi vài tháng.
Hiện trường một khu vực bị không kích ở thủ đô Tehran, Iran, sáng 13/6. Ảnh: AFP
Với Mỹ, Washington đã thể hiện họ sẵn sàng có hành động cứng rắn nhằm vào Tehran và đứng về phía đồng minh Tel Aviv. Động thái tham chiến có thể răn đe Iran không có thêm hành động gây hấn, ít nhất là trong ngắn hạn. Sau đòn không kích, Washington cũng có lợi thế hơn trong nỗ lực đàm phán với Tehran, hướng đến một thỏa thuận về chương trình hạt nhân Iran.
Mỹ can thiệp vào một cuộc xung đột ở Trung Đông tiềm ẩn nguy cơ sa lầy và hệ quả khó lường về chính trị. Bất kỳ động thái tương tự nào khác có thể thổi bùng căng thẳng trong nền tảng ủng hộ Tổng thống Trump bởi nhiều cử tri, đồng minh của ông phản đối điều này. Số khác cho rằng chiến lược “đánh nhanh, rút gọn” cho phép ông Trump làm hài lòng phe ủng hộ biện pháp quân sự và không khiến phe còn lại bất mãn.
Thông qua chiến dịch “Búa Đêm”, Tổng thống Trump cho thấy ảnh hưởng ngoại giao tại khu vực Trung Đông đầy biến động, khi thúc đẩy thành công một lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, uy tín của ông phần nào bị tác động, khi ông từng nói sẽ xem xét quyết định quân sự với Iran trong hai tuần, nhưng lại tung đòn không kích chỉ ba ngày sau đó.
“Thế giới giờ sẽ ít tin hơn vào những tuyên bố từ Tổng thống Trump hay nỗ lực ngoại giao có ông tham gia, khi Mỹ tấn công Iran trong lúc hai bên đang đàm phán”, Tehran Times, tờ báo có trụ sở tại thủ đô Iran, bình luận.
Như Tâm (Theo Al Jazeera, Tehran Times, NDTV)