Phát triển rực rỡ với đầy đủ loại hình
Tròn một thế kỷ, Báo chí Cách mạng Việt Nam đã trải qua hành trình lịch sử gắn liền với sứ mệnh thiêng liêng: Đồng hành cùng dân tộc, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân. Khắc ghi lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”, các thế hệ người làm báo cách mạng đã luôn kiên trung, bền bỉ, đi đầu, khẳng định vai trò là lực lượng xung kích, tiên phong trên mặt trận tư tưởng – văn hóa.
Từ báo chí bí mật, báo chí trong lao tù, báo chí ở chiến khu, trong bưng biền kháng chiến đến báo chí của thời kỳ thống nhất, đổi mới là một chặng đường dài với những gian khó nhưng vinh quang. Báo chí từ gieo những “mầm” của tư tưởng cộng sản, cổ vũ, khơi dậy tinh thần yêu nước, góp phần tạo nên sức mạnh của cuộc khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945. Tới báo chí ra chiến hào, vào trận địa, động viên miền Bắc trong vai trò hậu phương lớn, miền Nam anh dũng giết giặc lập công để có ngày toàn thắng 30/4/1975, giang sơn thu về một mối.
Ngày 7/7/1976, Đoàn đại biểu Hội Nhà báo Việt Nam do đồng chí Hoàng Tùng, Chủ tịch Hội làm Trưởng đoàn và Đoàn đại biểu Hội Nhà báo yêu nước và dân chủ miền Nam do đồng chí Tân Đức, Chủ tịch Hội dẫn đầu thống nhất hợp nhất thành Hội Nhà báo Việt Nam. Và từ 20/4/1976, Báo Nhân Dân bắt đầu được in và phát hành rộng rãi ở TP Hồ Chí Minh.
Một số tờ báo của hai miền cũng được hợp nhất như Báo Cứu quốc ở miền Bắc và Báo Giải phóng ở miền Nam hợp lại thành Đại đoàn kết; Báo Văn nghệ giải phóng hợp nhất cùng Báo Văn nghệ thành tuần báo Văn nghệ; Phụ nữ giải phóng trong Nam kết hợp với Phụ nữ Việt Nam ngoài Bắc thành Phụ nữ Việt Nam; Lao động mới (của Liên hiệp Công đoàn Giải phóng miền Nam) sáp nhập với Báo Lao động thành tờ Lao động – cơ quan ngôn luận của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.
Sự ra đời của Thông tấn xã Việt Nam đánh dấu bằng thời điểm phát đi toàn văn bản Tuyên ngôn Độc lập cùng với danh sách Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 15/9/1945. Trong công cuộc kháng chiến giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước, đội ngũ những người làm báo Thông tấn xã Việt Nam đã đi đầu vào các mặt trận, hoàn thành xuất sắc “sứ mệnh” vẻ vang, duy trì mạch thông tin thông suốt, kịp thời về cuộc đấu tranh chính nghĩa của Nhân dân Việt Nam, góp phần rất lớn cho chiến thắng cuối cùng. Ngày 24/5/1976, Việt Nam Thông tấn xã và Thông tấn xã giải phóng thống nhất thành Thông tấn xã Việt Nam.
Truyền hình Việt Nam, phát thử ngày 7/9/1970 và chương trình đầu tiên ngày 27/1/1971 đánh dấu một loại hình mới của báo chí Việt Nam. Năm 1995, VTV lần đầu tiên thực hiện truyền hình trực tiếp sự kiện chính trị quan trọng – Lễ kỷ niệm 20 năm Ngày Giải phóng miền Nam. Năm 1980, ngoài Đài Tiếng nói Việt Nam còn có 40 đài phát thanh của các tỉnh, thành phố, đặc khu, 500 đài truyền thanh cấp huyện, 4.000 trạm truyền thanh cơ sở; đã có hệ thống đài vô tuyến truyền hình, trung tâm nghe nhìn ở trung ương và 8 đài vô tuyến truyền hình ở địa phương.
Việt Nam chính thức hòa mạng Internet toàn cầu vào ngày 19/11/1997. Đây là cơ sở cho sự ra đời của báo điện tử – loại hình báo chí có khả năng cập nhật tin tức tức thời và tiếp cận độc giả toàn cầu. Ngày 3/12/1997, tạp chí Quê Hương điện tử của Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài chính thức khai trương. Báo điện tử Vietnamnet ra đời ngày 19/12/1997. Nhân dân điện tử năm 1998. Lao động điện tử năm 1999. Các mô hình báo điện tử chuyên nghiệp như Vietnamnet và VnExpress nhanh chóng có sức hút độc giả mạnh mẽ.
Như vậy, cùng với quá trình đổi mới, hội nhập, sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, Việt Nam đã có đầy đủ các loại hình báo chí đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng của bạn đọc cả trong và ngoài nước. Đến năm 2024, cả nước có 884 cơ quan báo chí, gồm: 812 báo, tạp chí và 72 đài phát thanh truyền hình. Số lượng người làm việc trong lĩnh vực báo chí khoảng 41.000 người, trong đó 21.000 người được cấp thẻ nhà báo.
Dũng cảm, dấn thân, trách nhiệm
Trong hành trình 100 năm, Báo chí Cách mạng nước ta đã có bước trưởng thành nhanh chóng, mạnh mẽ, vững chắc, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân ta. Kế thừa, nối tiếp dòng chảy báo chí cách mạng, trước những vấn đề của thực tiễn, những người làm báo của thời kỳ thống nhất, đổi mới và phát triển không chỉ tuyên truyền chính sách, đường lối “từ trên xuống” mà còn phản ánh hơi thở từ cuộc sống, bất cập từ cơ chế, chính sách, gióng lên tiếng trống “mở đường” cho đường lối đổi mới, tạo ra bước ngoặt của quá trình phát triển đất nước.
 |
|
Bài viết của đồng chí Nguyễn Văn Linh trên Báo Nhân Dân đăng ngày 24/5/1987. |
Xuất phát từ thực tế, tại cơ sở, nhiều giám đốc “vượt rào”, tổ chức thực hiện các kế hoạch phụ ngoài kế hoạch được Nhà nước giao, chuyên mục “Tiếng nói giám đốc” mở ra trên Báo Nhân Dân từ ngày 27/2/1984. Ngày 25/5/1986, trên trang nhất Báo Quân đội nhân dân đăng một bài báo phản ánh tiêu cực gây chấn động dư luận. Bài viết của nhà báo Ngọc Niên, mang tựa đề “Vụ việc tiêu cực ở Công ty Xuất nhập khẩu Đường Biên Hòa”.
Ngày 25/5/1987, Báo Nhân Dân đăng bài viết đầu tiên trong chuyên mục “Những việc cần làm ngay” dưới tựa đề “Nói và làm”, bút danh NVL. Bút danh này, như chính Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh chia sẻ, là viết tắt của ba từ giản dị nhưng kiên quyết: Nói và Làm. Trùng hợp là, đó cũng là 3 từ viết tắt họ tên của Tổng Bí thư. Những bài viết “Hãy đọc và suy nghĩ”, “Tìm thấy niềm tin”, “Phải tìm cho ra sự thật”, “Làm sao cho dân tin”… thực sự là những “tiếng sấm”, thổi một “làn gió mới” cho những thay đổi về tư duy, đường lối.
Hàng loạt bài điều tra, phóng sự, bút ký gây chấn động xã hội xuất hiện, góp phần không nhỏ vào việc thay đổi chính sách và nhận thức xã hội. Loạt bài “Cần trả lại ruộng cho dân – Cơ chế cũ đẻ ra quan hệ cũ” (Báo Nhân Dân, 1989). Câu chuyện về ông vua lốp Nguyễn Văn Chẩn trên Báo Văn nghệ. Những bài điều tra như “Hợp tác xã không tên tuổi”, loạt bài “Lúa gạo và nước mắt” (năm 1990) trên Báo Tuổi Trẻ…
Đại hội lần thứ VI của Đảng (12/1986) với đường lối Đổi mới toàn diện đã tạo ra một bầu không khí cởi mở chưa từng có trong đời sống chính trị, kinh tế và xã hội, từ đó tác động sâu sắc đến diện mạo và vai trò của báo chí. Đại hội nhấn mạnh “Phát triển các phương tiện thông tin đại chúng, nâng cao chất lượng thông tin”. Dưới tác động của đường lối Đổi mới, báo chí Việt Nam đã trải qua một quá trình chuyển mình sâu sắc.
Những cây bút, bằng sự dấn thân đã đi vào thực tiễn đời sống, dũng cảm chỉ ra những bất cập, “mặt trái”, nhất là khi tư duy “bao cấp” vẫn còn nặng nề, cái nhìn đối với kinh tế thị trường, kinh tế tư nhân vẫn còn nhiều hạn chế, thậm chí “kỵ húy”, “nhạy cảm”. Cùng với công cuộc đổi mới của đất nước, báo chí cũng làm một cuộc đổi mới chính mình, thay đổi cách thức tuyên truyền, đi thẳng vào đời sống, tuyên truyền đường lối, chủ trương nhưng không quên những vấn đề, đòi hỏi của thực tiễn sinh động, đáp ứng nhu cầu thông tin của Nhân dân. Không ít đường lối, chính sách, quy định của pháp luật đã bắt nguồn từ những vấn đề, sự việc do báo chí nêu lên.
Gần 40 năm từ khi Đổi mới, báo chí Việt Nam không chỉ bám sát mà còn là một lực lượng tiên phong, đồng hành cùng đất nước vượt qua khủng hoảng và đạt được những thành tựu quan trọng trong công cuộc đổi mới. Sự phát triển bùng nổ của Internet và báo điện tử không chỉ đặt nền móng cho kỷ nguyên truyền thông số mà còn đặt ra rất nhiều thách thức trong kỷ nguyên “thông tin phẳng”, “thông tin toàn cầu” nhưng báo chí Việt Nam đã tiếp tục khẳng định vai trò là một “binh chủng” đặc biệt trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Không chỉ phát huy vai trò xung kích, dũng cảm đấu tranh với những hành vi tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, “phò chính, trừ tà”, với niềm yêu nghề, say nghề, với nhiệt huyết, đam mê, dấn thân, trách nhiệm, các nhà báo đã xông pha nơi “đầu sóng, ngọn gió”, dầm mình trong bão lũ, thiên tai, tường thuật từ tâm dịch bệnh, sự kiện, điểm nóng…; tiếp tục khẳng định vị thế và trách nhiệm của mình để làm tốt hơn sứ mệnh của “người thư ký thời đại”, góp phần tạo dựng niềm tin và sự đồng thuận xã hội.
Vượt qua mọi khó khăn, thử thách, không nề gian khó, hy sinh, các thế hệ nhà báo đã chung sức, đồng lòng xây dựng nên nền báo chí thực sự là tiếng nói của Đảng, của dân; cầu nối tin cậy của Nhân dân với Đảng và Nhà nước; cầu nối giữa Đảng, Nhà nước, Nhân dân ta với bạn bè quốc tế.
Trong quá trình đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng của Đảng, báo chí và đội ngũ những người làm báo đã không ngừng trưởng thành, lớn mạnh, tích cực tuyên truyền, động viên, cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương đúng đắn của Đảng, khơi dậy khát vọng cháy bỏng phát triển đất nước độc lập, phồn vinh, hạnh phúc, hùng cường.
Chặng đường từ sau ngày đất nước thống nhất không chỉ là sự tiếp nối truyền thống vẻ vang của Báo chí Cách mạng Việt Nam, mà còn là giai đoạn báo chí tiếp tục khẳng định được bản lĩnh, sự năng động và khả năng thích ứng trước những biến động phức tạp của thời cuộc, chuẩn bị cho một kỷ nguyên phát triển mới.
(Còn nữa)