 |
Tuy vẫn là những đề tài quen thuộc: con người với những mối quan hệ trong xã hội, với những giá trị đạo đức, những văn hóa truyền thống, cái được mất ở thời đại mới. Nhưng trong tập truyện ngắn này, nhà văn đã đi sâu và lật giở từng trang nhân vật ở nhiều khía cạnh để dẫn người đọc tham gia vào một vở kịch đời lớn. Qua đó, người đọc nhận ra vở kịch đời ấy không chỉ trên trang giấy, mà còn ở đâu đó xung quanh mỗi chúng ta, ở những người chúng ta gặp gỡ hằng ngày.
Cuộc đời con người ai cũng trải qua đủ hỉ, nộ, ái, ố, không ai biết trước được ngày mai sẽ ra sao cho đến khi nhắm mắt xuôi tay. Đó là điều tất yếu của quy luật cuộc sống. Mỗi con người lại có mối tương quan xã hội khác nhau do môi trường sống, do tính cách, sự giáo dục, cách tiếp thu và giá trị đạo đức. Khi tất cả cùng bước ra xã hội, đó sẽ là muôn vàn lớp lớp khuôn mặt khác nhau cùng trôi theo quỹ đạo thời gian.
Trong tập truyện ngắn “Cái chết của vua câm”, tác giả đưa bạn đọc đến với rất nhiều cảnh huống để suy ngẫm. Cùng một xóm làng nhưng có người gần gũi thân thiện, yêu cây cối, chim chóc và coi chúng như bạn, như gia đình nhà Diệp Vân, nhưng lại có những người chỉ biết bắt nạt kẻ yếu thế, chỉ nghĩ đến tiền, bất chấp tính mạng người khác như bọn cò tặc, lũ trẻ mới lớn. Cùng là những người thầy làm nghề giáo, có người hết lòng vì nghề, luôn giữ mình, sống đúng lương tâm như thầy Hòa, thầy Huy.
Nhưng vẫn có những người vì lợi ích của mình mà sẵn sàng chà đạp lên nhân phẩm của người khác như thầy Đồi. Thậm chí là cùng một gia đình, là anh em máu mủ ruột già mà còn người tốt, người xấu: 100 người con thì chỉ có mỗi cô gái út Trăm là tốt tính, hiền lành. Hay cha mẹ thì hiền lành mà con cái thì ngang bướng, ngỗ nghịch, khó dạy bảo như cha con ông Công, cha con ông Chiến cùng rất nhiều gia đình khác. Cùng là con người sao lại có sự khác nhau nhiều như thế? Do số phận hay do người ta chẳng làm chủ được mình?
Con người phải có khát vọng vươn lên. Và thực tế cuộc sống là vô vàn tấm gương về sự nỗ lực vượt qua nghịch cảnh để đến thành công. Diệp Vân trong truyện “Bay lên từ nước” là cô bé có trái tim trong sáng, thánh thiện. Cô yêu thương con người, cây cỏ và muôn thú, cô coi mọi thứ xung quanh mình đều đáng được trân trọng. Nhưng cô là người yếu đuối và từ bờ vai mọc ra đôi cánh. Bỏ qua mọi sợ hãi, ngăn cản, cô đã không ngừng cố gắng để thực hiện ước mơ của mình. Tuy cô không giữ được vườn cò của bà ngoại, nhưng cô đã bay lên bầu trời dù phía trước còn muôn vàn hiểm nguy.
Đời là một vở kịch và ai của là một nhân vật trong vở kịch đời ấy, có điều ta chọn đóng vai nào mà thôi. Trong truyện “Cái chết của vua câm”, ông Nghệ chọn vai nói ra sự thật nên mãi cứ đứng một chỗ, cuộc sống đạm bạc. Còn ông Hạnh chọn vai “im lặng ăn tiền”, giấu mọi bí mật để đổi lấy cuộc sống tốt cho mình. Đây là một câu điển hình cho cá tính của Hạnh: “Tôi đã ngộ ra, ở đời mình phải tồn tại, bụng phải no đã thì mới làm được những điều lớn lao. Nên tôi đã thành kẻ bán cái sự im lặng”. Nhưng cái chết của ông Hạnh với nhiều nghi vấn cùng những bí mật ông chôn giấu được tìm ra liệu đã từng đem cho ông sự bình yên hay sợ hãi. Ông chết rồi, liệu gia đình có thể được yên ổn?
Trong tập truyện “Cái chết của vua câm”, ngòi bút của Nguyễn Văn Học đã sâu sắc hơn khi miêu tả con người. Anh luôn có sự so sánh, liên tưởng một đặc điểm của con người gắn vào một thứ gì đó của thiên nhiên, ngoại cảnh, không gian, ánh sáng, từ đó tạo ra những câu văn rất gợi. Người buồn thì cảnh cũng buồn “Thuốc độc…đan cái rễ nhăn nheo khô khốc trên mặt họ. Nó thấm vào ráng chiều, làm cho ráng chiều ở vùng này thường xuyên đỏ quạch, thấm luôn cả vào ánh trăng, làm trăng lờ nhờ”. “Màu đen hun hút, gió thổi rát mặt”. Màu sắc cảnh vật có chiều sâu và tâm trạng con người cũng vậy: “Bầu trời nhức tấy, đỏ như máu, hàng ngàn cò vạc lượn lờ chầm chậm trên nóc vườn, kết vào nhau như những dải khăn tang”… Sự chảy trôi của thời gian, không gian và thiên nhiên như tâm trạng của một người càng vào đêm khuya càng nhiều nỗi niềm: “Đêm bơ phờ trôi vào khuya”; “Lòng người nặng trĩu. Con suối bên lưng làng lặng lờ, buồn thiu”; “Xuân uể oải bước qua dãy núi sương, tràn qua đồng, xuân đi, làng xóm ắng lặng”. Và khi con người vui vẻ, an hòa, cảnh vật cũng vì thế mà tự luyến theo: “Vào ngày hoa nở thắm, mây trắng bồng bềnh, cảnh vật ôn hòa… Nắng và gió vẫn nhè nhẹ. Nắng và gió không có thắng thua. Chúng tôn bồi nhau… ông Thỏa, ông Chín ngồi bên nhau cười mãn nguyện”.
Đọc “Cái chết của vua câm”, ta có thể thấy Nguyễn Văn Học dùng ngòi bút của mình để lột tả nhiều góc khuất vẫn hiển hiện từng ngày trong xã hội. Nhưng anh nói lên sự thật không phải để chúng ta chán ghét cuộc sống này. Mà từ nhìn nhận thực tế, ta sẽ làm gì để thay đổi, sống làm sao cho đúng, làm sao để lòng bình an giữa tâm bão cuộc đời. Giống như nhạc Beethoven – thứ âm nhạc cao sang ấy vẫn có thể “vang lên giữa bộn bề rác rưởi hôi thối”.